Abiy Axmed ayaa ku guuleystay billadda Nababadda ee Nobeel-ka, waxayna guddiga sheegeen inuu biladda ku muteystay doorkiisa xalinta khilaafaadka xadka ee kala dhexeeya Ereteriya, iyo kor u qaadista nabada iyo dib u heshiisiinta dalkiisa iyo guud ahaan Bariga Afrika.
Sannadkii 2018-kii Abiy waxaa uu dhaxlay waddan uu hareeyay khilaaf aan la xallin karin oo ka jiray xuduudda dhanka woqooyi, oo ah gobol ay xasillooni darradu si weyn dib ugu dhigtay horumarkiisa dhaqaale.
Dhawr bilood gudahood, wuxuu heshiis nabadeed la saxiixday Eritereya oo ah dal ay Itoobiya la gashay dagaal culus.
Si hadafkaas loo gaaro wuxuu Abiy ballanqaaday in uu wareejin doono dhul si aad ah loogu muransanaa, gaar ahaan magaalada Badme, oo ah halkii ay ka dhaceen dagaalladii cuslaa, sanadihii 1998-kii iyo 2000, kuwaas oo tobannaan kun oo qof ay ku naf waayeen.
Abiy Axmed ayaa sidoo kale lagu amaanay in uu Itoobiya u horseeday isbadallo muhiim oo dhanka dimuqraadiyad ah iyo dadaalkiisa xallinta khilaafaadka meelo kale oo gobolka ka mid ah.
Muddadii yarayd ee uu xafiiska joogay, Abiy waxaa uu door muhiim ah ka ciyaaray dhexdhexaadinta goballada kale ee xiisaduhu ka jireen.
Waxaa uu sidoo kale kaalin muhiim ah ka qaatay in militariga Suudaan ee xukunka dalkaas la wareegay iyo mucaardka ay miiska wadahadalka isugu yimaadaan, ka markiimuddo mucaaradku ay wadeen dibad-baxyo baahsan oo ka dhacay Khartuum iyo meelo kale.
Wadahadallada labada dhinac waxay horseedeen in la sameeyo dawladda ku-meel-gaar ah oo awood wadaag ah.
Intaa waxaa u dheer, in uu isku dayay inuu gacan ka geysto sidii dib loogu soo celin lahaa xiriirka diblumaasiyadeed ee u dhexeeya Eritereya iyo Jabuuti, ka dib sannado colaad siyaasadeed iyo mid xuduud ay ka dhex jirtay labada dal.
Abiy wuxuu sidoo kale isku dayay inuu dhexdhexaadiyo Kenya iyo Soomaaliya oo khilaafka muddo qaatay uu ka dhex taagan yahay kaas oo la xiriira xadka badda ee labada dal.
Wuxuu si firfircoon uga qayb qaatay wadahadaladii nabadeed ee u dhaxeeyay Madaxweynaha South Sudan, Salva Kiir, iyo hogaamiyaha mucaaradka, Riek Machar.
Wuxuu fududeeyey kulan u dhexeeya labada hoggaamiye bishii Juun ee sannadkii hore oo ka dhacay Addis Ababa, inkastoo heshiis nabadeed la saxiixey bishii Agoosto ee la soo dhaafay, aan weli si buuxda loo dhaqan gelin.
Balse waxaas oo dedaal ah, waxay hadda khuburada ku tilmaameen iney noqonayaan hal bacaad lagu lisay, sababo la xiriira dagaalka khasaaraha badan dhaliyay ee ay dowladdiisu kula jirto xoogagga gobolka Tigrey ee TPLF.
Dagaalkan waxaa ka dhashay khasaaro naf iyo maalba leh, waxaana sidoo kale ku barakacay shacab badan oo ku tabaaleysan xeryo qaxooto ah oo ku yaalla dalka ay dariska yihiin ee Suudaan.
Qaramada Midoobay ayaa sheegtay in illaa 40,000 oo qof oo gobolka Tigray ka barakacay ay gaareen Suudaan, sidoo kalana la filayo iney kuwa badan ay waddada ku soo jiraan.
Dhanka kale Qaramada Midoobay ayaa walaac ka muujisay dambiyada dagaal ee ka dhici kara deegaanka Tigraay maadaamaa ay ciidamada Itoobiya howlgalkoodi ugu dambeeyey oo ay ku qabsanayaan magalada Makelle ay billaabi karaan, marka uu dhammaado muddadi ay dowladda dhexe u qabatay xoogagga TPLF iney isku soo dhiibaan.
Waxaan lagu soo warramayaa in dagaalkaas ay boqollaal qof ku dhinteen, kumannaanna ay ku barakaceen.
Qaramada Midoobay waxay sheegtay inay walaac ku abuurtay hanjabaadaha dagaalka la xidhiidha oo maalmihi u dambeeyey ka soo yeedhayey ciidamada Itoobiya oo ay ku sheegeen iney u dhaqaaqayaan sidii ay ku qabsan lahaayeen caasimadda Tigray ee Makelle oo ay ku nool yiihiin dad ka badan 500,000 oo qof.
Hadaba waa kuma Abiy Ahmed?
Dadka falanqeeya arrimaha siyaasaddu, waxay ku tilmaameen Abiy inuu yahay siyaasi fiiro dheer oo aqoon ciidan leh iyo mid tacliineed oo heer sare ah leh.
Wuxu ku dhashay magaalada Agaro ee gobolka Oromiya, wuxuuna ka soo jeedaa qoys iskugu jira Masiixiyiin iyo Muslimiin. Waa 42 sano jir waxaanu xisbiga OPDO ku biiray dabayaaqadii sideetameeyadii. Wuxuu ahaa isbeheysi ay ka koobnaayeen xisbiyo uu TPLF ugu awood badnaa.
Wuxu galay ciidanka oo waxa uu ka gaadhay darajada Kornayl, sidoo kale, waxa uu ka mid noqday ciidamo nabad ilaalineed oo Itoobiya u dhashay oo Qaramda Midoobay u dirtay Rwanda.
Wuxu ahaa ninkii aasaasay wakaaladda nabad gelyada internet-ka ee dalka, taas oo agaasime uu ka ahaa, intii u dhaxaysay 2009 iyo 2012. Ka dibna waxa uu noqday wasiirka Sayniska iyo Tiknolojiyadda.
Dad badan waxay u arkaan in uu yahay qof hadallo cadcad oo karti leh, gaar ahaan dhinaca hogaaminta.
Waxa la rumaysanyahay in Abiy uu taageero wayn ka haysto dhallinyarada Oromada iyo sidoo kale qoomiyadaha kale.
Dadka dhaliilaa se waxay sheegayaan in maadaama uu xubin keliya ka yahay isbahaysiga talada haya, in uusan awood u lahayn in uu meel mariyo isbedellada badan ee dadka mudaharaadaya ay doonayaan.
