Ayax ku habsaday dhul beereedyada ku yaala gobollada webiyadu maraan; fatahaado ka dhashay roobabka dayrta; saamaynta dhaqaale ee cudurka COVID-19 iyo amniga oo liita, ayaa sababi kara in ay ka sii darto xaaladda cunno yarida ee Soomaaliya.
Dhamaadkan sannadkan waxa la saadaalinayaa in tirada cunno yaridu soo wajihi doonto ay gaari doonto 2.1 milyan oo qof iyadoo sanadka dambe bartamihiisana la filayo in tiradaas gaarto 2.5 milyan oo qof.
Fatahaadaha soo laablaabtay sedexdii xilli roobaad ee ugu dambeeyay ayaa hoos u dhigay wax soosaarkii miraha beeraha, gaar ahaan dhul beereedyada ku teedsan webiyada.
Ayaxa ku habsaday gobollada Konfurta iyo Bartamaha Soomaaliya, gaar ahaan Hiiraan, Bay, Bakool, Shabeellada Hoose iyo Shabeellada Dhexe, ayaa la soo werinayaa inuu baabi’iyay dalagyo kala duwan taas oo sii kordhinaysa khatarta loogu jiro cunno yarida laga baqayo.
Agaasimaha Waaxda Cuntada ee Wasaaradda Beeraha ee Soomaaliya, Maxamuud Ciise Faarax, ayaa sheegaya in durba ay muuqato cunno yarida laga hadlay.
“Haa way muuqataa oo warbixinnada hadda ugu dambeeya ee aan hayno, dadka halista ugu jira cunno yarida waxay gaarayaan labo milyan iyo boqol kun oo qof. Hadda xaalada lagu jiro, waxa halis ku jira oo caawinaad bini’aadanimo u baahan oo yacni aan noloshooda ku filneyn, waxay gaarayaan illaa hal milyan iyo sedex boqol oo kun oo qof. Marka labada bilood ee soo socota waxaa laga cabsi qabaa ayaxa, oo waliba dhul beereedkii aan tagi jirin, ku dagay bishan iyo bishii la soo dhaafay, marka dadka halista ugu jira way sii kordhi doonaan.”
Beeralayda ku nool gobollada beeraha ku wanaagsan ee ay webiyadu maraan, ayaa soo sheegay khatarta cunno yari ee ka jirta deegannadooda kadib markii fatahaado la tageen dalagyadii la beeray xiligii Guga.
Markale oo ay doonayeen in ay ka soo kabtaan dhibaatadaas oo ay billaabeen abuur beeraha ee xiligan Dayrta, waxa beerihii uga dagay ayax raxan-raxan u socda oo xaalufiyay dalagayadii la beeray.
Cali Barsanje Huud oo ka mid ah beeralayda Shabeellada Dhexe ayaa sheegay in ay quus ka taagan yihiin tacbashada beeraha, inkastoo naxariista Rabbi aan laga quusan.
“Xaaladda cuntada deegaanka waa arrin ILAAHAY ogyahay; talo faro laguma hayo annaga na haddii biyaha fatahadii nagu soo baxday, oo la is lahaa hadda kadib baahi waa laga baxay, haddana waxaa gab naga yiri dalaggii iyadoo aan hal xabo laga goosan. Baladkii waan ka soo qaxnay, meel buur ah ayaan soo dagnay, buurtii aan soo dagnay ayaan iska saarnahay ilaa maanta, beerihii biyaha ka gureen, tacabkii aan hadda dhignay, ayax ayaa ku socdo; marka xaaladda cunnada aad iyo aad ayaan uga liidanaa,” ayuu yiri Cali Barsanje.
Beeraha uu ka habsaday Ayaxa waxa ka mid ah kuwa ku yaala gobolka Shabeellada Hoose oo laftigooda fatahaado ay ku dhufteen Gugii la soo dhaafay iyo illaa dayrta hadda, taas oo sii xumeysay heerka xaaladda cunno yarida, waxaana sii kordhay sicirka badeecooyinka qutul daruuriga ah.
Maxamad Shariif, oo ka mid ah beeralayda Daafeed, ayaa BBC Somali u sheegay in biyaha fatahaadaha ay go’doomiyeen deegaankooda, taasina ay keentay inuu kor u kaco qiimaha cuntada la kala siisto.
“Walaahi Xaaladeena cuntada aad ayay u liidataa, sababtoo ah gobolka Shabeellada Hoose, gaar ahaan degmada Wanlaweyn, Bilahan waxa saaran cunaqabtayn saa’id ah; biyihii ka soo jabsaday webiga Shabeelle waxay isku xiran yihiin illaa Kismaayo. Laamiga wuxu go’an yahay illaa sedex bilood.
“Maciishadii kor ayay u sii socotaa, markii hore kiilada sokorta waxan ku gadanaynay toddobo kun oo shilin Soomaali ah (7,000sh), hadda kilo sokor ah waxay maraysaa sagaal kun (9,000 oo shillin Soomaali ah). Nus kilo bariisa waxa la gadan 6,000sh Soomaali ah, hadda waxay sii maraysaa 7,000sh Soomaali. Marka maalinba maalinta ka dambeysa maciishadda kor yay u sii socotaa, wadadana waxay markan go’antahay sagaashan maalmood,” ayuu sheegay Maxamed Shariif.
Sababaha aan xal waara loogu helin dhibaatooyinka isbarkan ee markasta soo celceliya cunno yarida soo wajahda malaayiin Soomaaliya waxaa loo sababeeyay amniga iyo dalka oo aan lahayn sharciyadii loo baahnaa, si wadanka wax loogala qabto musiibooyinka soo noqnoqda.
Agaasimaha Waaxda Cuntada ee Wasaaradda Beeraha Soomaaliya, Maxamuud Ciise Faarax, ayaa rumeysan in haddii amniga si buuxda gacanta loogu qaban lahaa isla markaana la heli lahaa sharciyadii loo baahnaa, in dalka laga badbaadin lahaa cunno yarida soo noqnoqotay.
“Dhibka ugu weyn ee jira waxa weeyaan nabadgalyo xumada, waliba Koonfurta iyo Bartamaha u badan; meelahaas dawladdii ama dadkii wax nala qaban lahaa ma tagi karaan, waa qodobka koobaad. Qodobka labaad ee muhiimka ah waxa weeyaan hay’adihii wax ka qaban lahaa waxay u baahan yihiin sharci, waxaa kaloo muhim ah xarumihii dadka wacyigalin lahaa oo cilmi baarista samayn lahaa, waxa kaloo muhim ah in la sameeyo kaabayaal dhaqaale, xarumihii ayaxa iyo in miisaaniyad loo helo, maxaa yeelay hadda waxaan ognahay inaanay ku jirin miisaaniyadda dawladda.”
Ayaxa ayaa la saadaalinayaa inuu ka bato kii sannadkii hore ku dagay qaybo ka mid ah wadanka, iyadoo sidoo kale la filayo in waxyeeladiisu ka badato tii sannadkii hore, waxayna taasi guud ahaan hoos u dhigi doontaa wax soosaarkii beeraha Soomaaliya.
Qaramada Midoobay ayaa sheegaysa in fatahaadaha ka dhashay roobabka dayrta ay durba saameeyeen dad ku dhaw 73,000 oo qof, isla markaana ay barakiciyeen illaa 13,000 oo qof.
Roobabka iyo daadadka soo rogmaday waxay waxyeelo u gaysteen kaabayaasha dhaqaalaha ee ugu yaraan shan gobol.
Shaqaalaha gargaarka oo awalba la tacaalayay dhibaatada ka dhalatay cudurka COVID-19, waxaa hadda ugu darsamay waxyeellada ka dhalatay fatahaadaha iyo ayaxa isaga kala gudbaya gobollada Soomaaliya.
