Labo gabdhood gabdhood oo walaalo ah oo ku nool gobolka Riftvalley ee dalka Kenya ayaa waxay noqdeen kuwo si joogto ah u cuna saabuunta, iyagoo sheegay inay aad u jecel yihiin.
“Si aad ah ayaan ugu raaxeystaa marka aan cunayo saabuunta, sharraxaad kama bixin karo sida aan dareemo marka aan goosto qeyb kamid ah saabuunta, waxaana si aad u jeclahay saabuunta midabada leh, aagteyda waxay iiga tahay waxa ugu macaan ee aan heli karo,” ayay tiri mid kamid ah gabdhahan oo la yiraahdo Sharon Chepchirchir.
Sharon Jepchirchir waa 25 jir, iyada iyo walaasheed Lydia Chepkemboi oo 18 jir ah ayaana in muddo ah waxay cunayeen saabuunta.
Waxay sheegeen in mar kasta oo ay doonayaan inay wax cabayaan ama cunaan ay joogto ka dhigteen inay ku bilaabaan in qeyb kamid ah saabuunta ay cunaan.
Mararka qaar waxay sheegeen inayba ka dhigtaan quraac.
Maalinkii oo idil waxaa laga yaaba inay dhameystaan jeex saabuun ah.
Waxay sheegeen in aysan dooneyn inay sii wadaan arrintani laakiin ay iska joojin waayeen cunidda saabuunta.
Waxay soo xadi jireen saabuunta
Sharon waxay sheegtay in dabeecaddan ay u hor seedday dhaqan ah in saabuunta ay guriga kasoo xaddo isla markaana hooyadeed walaac galisay.
“Waa arrin aan la yaabanahay, oo ii horseedday dhaqanka ah in aan saabuunta guriga soo xado, waxay xitaa hooyadeey ku taas ku kalliftay inay qariso saabuunta laga isticmaalo guriga nooca ay rabto ha ahaatee, waxay hooyadeen garwaaqsantahay in haddii aan helno saabuunta aan cuneyno” ayay tiri Sharon.
Sida ay sheegeyso Sharon, saabuun cunidda waxay billowday markii ay 5 jir aheyd halka walaasheed oo ka yar iyaduna ay billowday in saabuunta ay cunto xilli ay aad u yareyd.
Hooyada dhashay gabdhahan waxaa welwel iyo murugo ku reebay in gabdhaheeda ay si joogto ah u cunaan saabuunta.
Sharon waxay sheegeysaa in xitaa qoyskooda ay Alle bari u sameeyeen si gabdhahan ay u dhaafaan saabuunta.
“Waxaa naloo sameeyay Alle bari, laakinse waxaa sare usii kacaya jaceylka iyo damaca aan u qabno cunidda saabuunta.”
Waxay mararka qaar go’aansadaan inay tegaan goob ay ku dhuuntaan si ay saabuunta u cunaan.
Maxaa keenay in gabdhahan ay la qabatimaan cunidda saabuunta?
Sharon waxay sheegtay in markii warbaahinta Kenya ay tebiyeen xaaladdooda ay tageen isbitaal si ay u ogaadaan, sababta ku khasabtay in saabunta ay cunaan.
Waxay sheegeen in markii baaitaan lagu sameeyay la ogaaday in caafimaadkooda uu wax ka khaldan yahay oo ay yartahay macddanta ku jirto jirkooda gaar ahaan ‘Iron-ta’ sidoo kalena la ogaaday in heerka dhiggooda uu yar yahay.
Waxaana la ogaaday in macddantaas oo jirkooda ka maqan ay horseeday inay cunaan saabuunta.
Baaritaan lagu sameeyay dhiigga gabdhahan ayaa lagu ogaaday in heerka cabirka dhiigooda uusan dhaafeyn 7 dhibcood halka dhiigga qofka banii’aadanka la doonayo in uu dhexeeyo 14 ilaa 19 dhibcood.
Waxaana sidoo kale la ogaaday in unugyada qaada dhiigga ee jirkooda ay yar yihiin.
Saabuunta wax faa’ido ma u leedahay banii’aadanka?
Markii gabdhahan lagu sameynayay baaritaanka caafimaad waxay dhakhaatiirta u maleynayeen in jirkooda laga waayi doono maaddooyinka Sodium iyo potassium, taasina ay tahay sababta ay u barteen cunidda saabuunta.
Saabuunta waxaa laga sameeyaa maddooyin ay ku jiraan sodium iyo pottasium iyo aashito, marka sida ay sheegayaan cilmi baarayaashu saabuuntu wax faa’ido ah uma lahaan banii’aadanka, balse dhibaato caafimaad darro ayaa ka dhalan kara.
“Waa arrin la yaab leh, waxaan la yaabanahay sababta aniga iyo walaashey ay dhibaatada noola soo deristay, maxay dhakhaatiirtu ugu guul darreysteen in ay xal u helaan dhibaatadan na heysata? taas oo nagu reebtay ceeb weyn,” ayay tiri Sharon.
Welwelka ay muujineyso Sharon waxaa sare u qaaday digniinta ah in haddii ay sii waddo cunista saabuunta ay caafimaad darro kala kulmi doonaan mustqabalka.
