Wasiirka Arrimaha dibadda ee Dowladda Federaalka Soomaaliya Axmed Ciise Cawad ayaa si kulul uga hadlay dhaqdhaqaaqyada ay Soomaaliya ka sameyso shirkadda ka howl-gasha dekedaha ee DP World, oo laga leeyahay waddanka Imaaraadka Carabta.
Cawad oo wareysi siiyay Telefishinka Alaraby ayaa eedeyn dusha uga tuuray mas’uuliyiinta shirkaddaas, isagoo sheegay inay halis galiyeen madax-bannaanida Soomaaliya.
“Shirkada DP World wey na xumeysay waxeyna khatar galisay madax-bannaanideenna iyo midnimada dhulkeena, walina faragalinteeda waa mid socota,” ayuu yiri Cawad.
Wasiirka ayaa sheegay in boqortooyada Imaaraadka ay ka dhowrayaan inay arrintan wax ka qabato.
“Sida naloo sheegay waa shirkad gaar loo leeyahay waxaana rajeyneynaa in dowlada Imaaraadka ay soo dhex gasho oo ay ka joojiso faragelinta ay nagu heyso, markaasna uu ku soo laabto xiriirka Soomaaliya iyo Imaaraadka sidii uu ahaan jiray. Annaga waan sabarnay laakiin sabarkana wuxuu leeyahay xad, sida dal kasta oo adduunka ku yaall waxaan diyaar u nahay in aan difaacno midnimada dhulkeenna iyo madaxbanaanideenna iyo in aan difaacno maslaxada shacabkeenna,” ayuu sii raaciyay hadalkiisa.
Dhanka kale wasiirka Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya ayaa qiray in xiriirka ay dowladdiisa la leedahay Imaaraadka Carabta uusan wanaagsaneyn, isagoo si dadban u qeexay in sababta arrintaas keentayna ay salka ku heyso shirkadda DP World.”Xiriirka nagala dhaxeeya Imaaraadka nasiib daro ma ahan sidii hore, wuuna ka hooseeyaa xiriirkii caadiga ahaa ee aan la lahaan jirnay Imaaraadka. Annaga, sida aan horay u sheegay waxaan rabnaa in aan xiriir walaaltinimo, xiriir iskaashi oo ku dhisan is-ixtiraam la yeelanno dalalka aan walaalaha nahay, waxaan rajeyneynaa in uu dhammaado khilaafka Khaliijka iyo in waddamada aan walaalaha nahay ay ixtiraamaan midnimada dhulkeena iyo u madaxbanaanida siyaasaddeenna iyo sidoo kale midnimada shacakeenaba.”
Carada ay Dowladda Soomaaliya u qabto shirkadda DP World ayaa soo ifbaxday markii ay shirkaddu shaacisay inay mashaariic ka fulineyso deegaanno ka tirsan Jamhuuriyadda iskeed ugu dhawaaqday madaxbannaanida ee Somaliland.
DP Wold ayaa sheegtay inay dhiseyso dekedda magaalada Berbera, arrintaasoo ay Soomaaliya si weyn uga soo horjeedsatay.
Sidoo kale waxay shirkaddaas laga leeyahay Imaaraadka ku dhawaaqday mashaariic ay la damacsan tahay dekedda Boosaaso.
Sanadkii 2018-kii, Dawladda Soomaaliya ayaa u yeertay Safiirka Iimaaraadka Carabta u fadhiya Muqdisho, iyadoo ujeedada u yeeriddu la xiriirtay sidii qaab diblomaasiyadda waafaqsan ay Soomaaliya ugu gudbin lahayd mowqifkeeda ku aaddan arrinta shirkadda DP World iyo dekedda Berbera.
Tallaabadaas ayaa daba socotay markii 12-kii bishii Maarso ee isla sanadkaas uu Baarlamaanka Soomaaliya gaashaanka ku dhuftay heshiis dhex maray shirkaddaas iyo maamulka Somaliland, kaasoo saamiga ugu badan ay Dekedda Berbera ku yeelanaysay DP World, hallka Itoobiyana loo qoondeeyay 19%.
Jawaabta Somaliland
Falcelinta dowladda federaalka waxaa xilligaas jawaab ka bixiyay maamulka Somaliland, waxaana u hadlay wasiirka warfaafinta Cabdiraxmaan Cabdillahi Guri-Barwaqo oo yiri “Dowladda Soomaaliya waxaan u sheegeynaa in Somaliland ay leedahay dastuur, kaas oo shacabka u codeeyeen boqolkiiba 97%, rubuc qarnina lagu soo dhaqmayay”.
Wuxuu xusuusiyay in madaxweyneyaashii hore ee Somaliland iyo Soomaaliya , Axmed Maxamed Siilaanyo iyo Xasan Sheekh Maxamuud ay heshiis ku wada gaareen magaalada Jabuuti sanadkii 2014-kii, kaas oo uu wasiirka sheegay in ay isla oggolaadeen arrimaha maalgashiga iyo xaqa ay Somaliland u leedahay in la maalgashto.
Golaha wakiilada Somaliland oo iyaguna kulan yeeshay ayaa cambaareeyay go’aankii baarlamaanka federaalka iyo kan dowladda Soomaaliya, waxayna sheegeen in ay ansixiyeen heshiiska lala galay DP World iyo Itoobiya.
Khilaafka dalalka Khaliijka
Axmed Ciise Cawad ayaa ka hadlay mowqifka dowladda federaalka ee ku aaddan khilaafka u dhaxeeya dalalka Khaliijka, kaasoo uu sheegay inay meel dhexdhexaad ah ka taagan tahay Soomaaliya.
“Dhexdhexaadnimada waa qaabka aan u wajaheyso siyaasadaha arrimaha dibadda, sida aan horay u sheegayna, waxaan annagu jecel nahay inuu mar walba wanaagsanaado xiriirka nagala dhaxeeya waddamada aan walaalaha nahay, kuwa aan saaxiibbada nahay iyo dariskaba”.
DP World ayaa khilaaf noocan oo kale ah ka abuurtay dalka Jabuuti, halkaasoo markii hore ay ka sameysay dhismaha dekedda Jabuuti.
Hase yeeshee muran xooggan ayaa hareeyay kala qeybsiga saamiga mashruucaas, dowladda Jabuuti ayaana ugu dambeyn ku gacan seyrtay wada shaqeynta ay la lahayd shirkadda
