“Waxaan ahay bam sameeye, waxaanan ku samayn karaa wax ka yara shan daqiiqo”
Cali Fauzi, waxa uu ahaa xubin muhiim ah oo ka tirsan Jamiica Islaamiya, ururu malleeshiyaad ah oo xidhiidh la leh ururka Alqaacida kaas oo masuul ka ahaa weerarkii Bali ahaana kii ugu xumaa ee ka dhaca Indoniisiya, 2002 kaas oo galaaftay dad ka badan 200 qof.
“Walaalkay ayaa fuliyey qaraxii Bali. Waxa uu ahaa qarax weyn oo ku dhacay wadnaha jasiiradda dalxiis ee dalkaaas”
Kooxdan ayaa sii waday weerarrada culus ee ku qaadayaan Indoniisiya- gaar ahaan huteellada waaweyn iyo safaarada Reer Galbeedka, Waxaana u ah saldhiggooda tuulada yar Tenggulun ee ku taal Lamongan, gaar ahaan goobta lagu magacaabo East Java.
Hadda Cali Fauzi qorshihiisu waa ka duwan yahay kii hore. Waxa uu ka shaqeeyaa inuu caawiyo jihaadiyiintii hore dadka ay nolosha ay kaga tageen, sida oo kalena ka hor istaago in kooxdu qorato dad cusub oo kaga soo biira koonfur bari Aasiiya.
“Xaqiiqadu waa inay fududdahay inay qortaan dad cusub kooxaha argagaxisada ahi” ayuu sheegay.
“Waxay u baahan yihiin keliya inay billaabaan, markaas dad badan ayaa ku soo biiraya. Joojinta iyo ka hortegidda xagjirayntuna waxay qaadanaysaa wakhti, waa in tallaabo tallaabo marba la qaadaa”
Qorshihiisan cusub waxa uu u hayaa niyad wanaag fara badan, waxa uuna rabaa inuu wakhti badan geliyo.
“Hanjabaadaha isoo gaadhayaa way sarreeyaan, waana ay badheedhsan yihiin. Keliya ma aha hadal uun ee xataa waxay gaadhsiisan yihiin dil, laakiin dhab ahaantii, kama baqayo waan ogahay inaan saxanahay waana aan u diyaar garoobay inaan u dhinto hawshan qabashadeeda”
Waxaa jirey muuqaal la baahiyey – Afqaanistaan, Bosniya iyo Falestiin, dhammaantood lagana daawaday taleefanka gacanta kaas oo ka yimi tuuladoodii xasilloonayd ee Javanese – waxaana uu dhiirigelinayey Cali Fauzi iyo walaalihiis inay kusoobiiraan kooxaha xag-jirka ah.
“Waan arkay muuqaal arxan darro oo dad shacab ah si xun loo laayey. Waxaan doonay kolkaa inaan qayb ka noqdo jihaadka oo muslimka ka saaro bahdilaadda. Anigaa ku hubaysnaa dhallinyaronimo iyo dhiig kulul, waxaanan doonayey inaan dib wax isaga dhicinno”
Xilligii ay walaalihiis aadeen inay ka barbar dagaallamaan xarakadii Mujaahidiin ee Afqanistaan, Cali Fauzi wuxuu ku sugnaa meel u dhaw hoygiisa, wuxuuna ku biirey xagjiriinta Islaamiga ah ee ka dagaallamayaya carriga Muslimiinta ee Koonfurta Filibiin.
“Xaqiiiqdii waxaan rabey inaan dhinto, waanan sii qiyaasi jirey sida aan u dhiman doono mar kasta” ayuu sheegay.
Lahaanshaha sawirkaGETTY IMAGESImage captionQarixii 2002 ee Bali waxaa ku dhintay 202 qof.
Markay walaalihiis ka soo noqdeen Afgaanistaan, waxay siin jireen tababar ku saabsan wixii ay ku soo barteen dibedda.
Bishii Oktoobar 2002, waxay ka mid ahaayeen koox qarxisay laba bambooyin oo lala beegsaday goobo lagu caweeyo oo ku yaal aagga Kuta ee Bali, jasiiradda ay caanka ku yihiin dalxiisayaasha caalamiga ah.
Cali Fauzi ayaa yidhi “waxaan ku arkay TV-ga si weyn ayaanan uga naxay, maydad badan ayaa muuqday” ayuu yidhi Cali Fauzi “waxana ay horseedday inaan xaqiiqsado in dawladdu ay naga saxan yihiin.”
Laba ka mid ah walaalihiis, Cali Ghufron iyo Amrozi, ayaa ladilay halka kan seddexaad, Cali Imron, uu ka dambeeyay xabsi daa’in.
Cali Fauzi, waxa uu ku adkaystay in aanu ku lug lahayn qaraxii Bali, laakiin saddex sano ayuu xabsi ku qaatay iyadoo lala xidhiidhinayo dambiyo kale oo argagaxiso. Xilligaas jeelka waa marku noloshiisii u afgemigu ku dhacay ee uu jeestay jihada cusub ee layaabka leh.
“Booliisku wuxuu iila dhaqmeen si bini’aadamnimo ah. Hadday i jidhdili lahaayeen markaa waxaa suuragal ahaan lahayd in toddobo qarni ka dib aniga faraca iga danbeeyaa ay sidaa uun ula dagaallami lahaayeen dowladda Indonesia,
“Waan necbaa booliska, waxaan u haystay inay Iblays. Taasi waa wixii nala baray. Laakiin xaqiiqadu gabi ahaanba way ka duwan tahay arrintaas. Waana markii maankaygu beddelmay”
Sidoo kale waxa uu la kulmay dhibbanayaashii qaraxyadii ay kooxdiisu fulisay.
“Waan ooyay. Qalbigayguna wuu dhalaalay, markaan arkay saameynta xun ee ay bambooyinkayagii keeneen. Taasi waa wixii iga beddelay xubin dagaal ee igu beddelay halgamaa nabadeed”
Waxaa jira kulan aan caadi ahayn. Dhageysteyaasha waxaa ku jira booliis ka shaqayn jirey deegaanka bulshadan, iyo sidoo kale kuwa waqti ku qaatay xabsiga iyadoo loo haysto dembiyada argagixisannimada.
Waxay dhageysanayaan hadalka dhibbanayaasha qaraxyada, iyagoo ooyaya, ayay ka warramaan xanuunkii iyo caloolyawgii ay soo mareen.
Dhageystayaasha waxaa kujira 33-sano jirka Zulia Mahendra. Wuxuu ahaa da ‘yar markii aabihiis, Amrozi, la qabtay, lagu xukumay dil ka dibna loo xukumay qaraxii Bali.
Amrozi waxaa loogu yeedhay oo warbaahintu u bixiyeen “dilaaga qoslayey” maxaa yeelay ma uusan muujinnin wax qoomamo ah inta lagu gudajiray dhageysiga dacwaddiisa, isla sida oo kalena dhankiisa waa uu qirtay dembigii uu ku geeri mutay.
Shirkaas ka dib, Mahendra wuxuu uu salaamayaa labada dhibane ee hadlayey. Way dhunkadaan oo gacmahooda is qabtaan, kolkaas ayuu isna wuxua u ku celceliyaa yidhi ‘waan ka xumahay’.
“Waxa aan rabo inaan ka xumaado, ma ahan inaan khalad galay. Laakiin isagu wuxuu ahaa aabbahay kuwanuna waa dhibanayaashii ficilkii qoyskayga. Waa mas’uuliyad aan iska leeyahay inaan ka xumaado wixii aabahay falay.”
Mahendra, sidoo kale, waxa uu soo maray isbeddal la yaab leh.
“Markii aabbahay la dilay, waxaan doonayay inaan u soo aaro. Waxaan rabay inaan barto sida loo sameeyo bambooyinka oo kale,” ayaa uu qirtay.
“Laakiin markii muddo laga joogay ee ay ila taliyeen adeerraday – Cali Fauzi iyo Cali Imron – waxay iga dhaadhiciyeen inay tahay wax qaldan in la sameeyo. Waxaanan ku soo biiray mashruucooda si aan uga caawiyo argagixisada kale in la beddelo.”
“Sida aan maanta ahay waxa aan u soo maray safar aad iyo aad u dheer,” ayay yidhi Mahendra.
“Laakiin waxaan imid meel aan ku fahmay in jihaadku uusan ahayn inaad disho dadka ama aad dagaallanto, taas oo ka dhigan in jihaadku yahay inaad si adag ugu shaqeyso qoyskaaga.”
Waxaa jirey habeen, Mahendra uu noo sheegay inuu ilmada ceshan waayey kaddib markii uu eegay wiilkaasa oo hurda, kana fikiray wixii aabbihii sameeyey hadduu fali lahaa.
“Ma aanan dooneynin in wiilkeyga uu maro dhibta aan maray. Haddii aan ku sii socdo wadada aabbahay, wiilkayagu sidoo kale wuu samayn lahaa. Waxaan ogaaday in jihaadka dhabta ah ah uu yahay in la daryeelo ubadkaaga – si aad u badbaadiso.”
Laakiin waxa uu noo sheegay inuu leeyahay saaxiibbo ku biirey kooxaha xagjirka ah ee ku sugan dalka Indonesia, oo si hoose ugu xidhan kooxda Islamic State (IS).
“Sababo badan ayaa jira sababta qofku u jihadayo jihadaas – xaaladdiisa dhaqaale, isaga oo aan haysanin wax uu qabto … waxa la baray iyo cidda ay saameyn ku yeesheen.”
Cali Fauzi wuxuu garaacay albaabka xabsiga Lamongan. Tani waa meel uu caan ku yahay, isaga oo halkan u imanaya wakhtiyo badan si uu ula kulmo xubnaha qoyska ee wakhtigaas u adeegaya dad qoyskooda ah sidoo kalena inuu kala shaqeeyo maxaabiista cusub si ay isugu dayaan in ay noloshooda wax uga beddelaan.
“Shaqadayda burburinta argagaxisadu kuma salaysna aragti ahaan. Waxay ka timid waaya-aragnimadayda nolosha. Waxaan ahaa dagaalyahan iyo argagixiye, marka waxaan u imaaddaa jeelkan sidii saaxiib.”
Laakiin wuxuu wajahayaa iska caabin badan iyo dacaayadayn waxaana dadka qaar u arkaan inuu yahay khaa’in la shaqeysta booliska.
“Waxay dhahaan waxaan ahay mid ka daran gaalada xataa booliiska iyo ilaalada xabsiga. Waxaan si joogto ah ula kulmaa xadgudubkaas dhanka khadka tooska ah ee online-ka iyo wicitaannada taleefanka. Laakiin waa caadi. Waan xamili karaa”
“98k-dii qof ee aan la shaqeynay ilaa 2016, laba ayaa kolkii ay xabsiga ka soo baxeen, si toos ah isaga watay kuna laabtay noloshii xagjiriinta.”
“Baabbiinta xagjirnimadu ma fududa, maxaa yeelay waxaad la macaamilaysaa shucuurta dadka iyo sida ay u fikiraan, waa inaad siisaa daawada saxda ah. Mararka qaarna qalad ayaabaannu kala kulannaa, mararka qaarkoodna wax wanaagsan.”
Sumarno, wuxuu sheegay, in uu ka mid yahay sheekoyinkiisa guusha.
Wuxuu i geeyay dhul qallalan, oo ku yaal dhinaca wadada ka baxsan tuulada. Waxay ahayd halkan halkii uu Surmano yidhi inuu halkan ku qariyey hub ay leeyihiin Jemaah Islamiyah, ka dib qarixii Bali.
Kadib markii lagu xukumay saddex sano oo xabsi ah, Cali Fauzi wuxuu ka caawiyay Sumarno inuu abuurto ganacsi yar – shirkad safar oo bixisa xidhmooyinka xajka si ay u geyso dadka Makka.
“Hadda waxaan rabaa inaan bulshada wax ku celiyo,” ayaa uu yidhi Sumarno. “Shirkadan safarka ah, waxaan rajaynayaa in aan ku dhaafo nolol rabshad ah oo aan geli lahaa.”
Isaga oo fadhiya xafiiskiisa qaboojiyaha quruxda badani ku xidhan yahay ee ku yaal Paciran, oo ah 20 daqiiqo baabuur ah marka la tegayo tuulada, wuxuu sheegay inuu markii hore ka walwalsanaa inuu macaamiishiisa u sheego rabshadahiii hore ee uu qaybta ka ahaa, xitaa si taxaddar leh uma odhan jirin tuuladaas ayaan ka imid..
Laakiin hadda wuxuu ku bilaabaaa socdaalkii waxa uu ugu yeedhay sheekadaydii toobad keenka.
“Waxaan idhaahdaa waxaan ahay ilma adeerkii Ali Gufron iyo Amrozi oo loo dilay fulinta qaraxii Bali. Waxaan u sheegaaa: ‘inaan kamid ahaa kooxdooda. Laakiin ilaahay baa mahad leh waan ka ;adnaaday fikirkaas foosha xun. Aniguna waxaan ahay hagahaaga safar ee Makka. ‘”
Qol ku yaal masjidka tuulada agtiisa, naadiyada iskuulka ayaa qur’aan akhris loogu qabtaa ama subcis. Carruur ku labisan dhar midab leh ayaa akhriaya Quraanka iyaga oo koox koox ah.
Qaar ka mid ah waalidkood waxaa loo haystaa eedaymo ah inay ka dambeeyaan mashruuca argagixisannimada.
Macallimiinta waxaa ka mid ah Cali Fauzi xaaskiisa, Lulu, iyo Zumrottin Nisa, oo uu guursdaday Ali Imron.
“Waxaannu ku nuuxnuuxsannay in qof walba aaminaaddiisu u gaar tahay” ayay tishi Lulu.
“Haddii jiraan dad ka tirsan bulshadayada oo aan Muslim ahayn waa inaan ula dhaqanno si xushmad leh illaa iyo inta aysan isku deyin inay farageliyaan diinteena.”
Mar aan gaadhi ku dhex wadannay xaafadda, taleefanka Cali Fauzi si joogto ah ayaa loo soo wacayey
Wuxuu taleefanka ka qabtay mar ka mid mararkaas qof dhawaan la siidaayay, isagoo waqti ay ku qaadatay dacwadaha argagixisanimadu. Qofku wuxuu u baahan yahay caawimaad si uu guri u helo.
Wicitaan kale ayaa ka imanaya hooyo wiilkeeda ay booliisku su’aalo weydiinayaan.
“Tobaneeyo dad ah oo ka tirsan bulshadeena ayaa u dagaalamay kooxda Islaamiga ah ee Syria iyo Ciraaq,” ayuu yidhi. “Ma ay fogayn, markii xubin IS ah uu ku xidhnaa saldhiga halkan. Markaa kooxaha xagjirka ah ayaa wali jira oo wali waxay intaa u hanjabaan Indonesia.”
Hadda wuxuu ku jiraa dhinac, oo uu ku sifeeyay, inuu yahay dagaal lagula dagaallamayo xagjirnimada iyo dulqaad la’aanta dhanka diinta ah.
“Haddii aan si adag u shaqeyno oo aan ka wada qayb galno bulshada oo dhan, markaa waxaan weli ku rajo weynahay inaan ku guuleysan karno dagaalkan.” ayuu raaciyey hadalkiisa mudane Cali Fauzi.
