Hay’adda qaranka ee xuquuqal insaaanka Nigeria ee magaceeda loo soo gaabiyo NHRC , ayaa sheegtay in ciidamada nabad gelyada ee dhaqa gelinaya bandooda Coronavirus tirada dadka ay dileen ka badantahay ta dadka uu dilay cudurku.
Hay’addu waxay intaa ku dartay in caddaymaha ay haysaa yihiin kuwo ay soo gaadhsiiyeen shacabka oo telefoonnada kula soo xidhiidha xaruntooda iyo muuqaalo ay u soo direen.
Waxayna sheegtay in ciidamada nabad gelyadu ay ku dileen Nigeria 18 qof tan iyo intii bandooda dalkaa lagu soo rogay 30 bishii Maarij.
Tiradada dadka uu dilay coronavirus ayaa ah 12 sida ay xaqiijinayso xogta laga helay wasaaradda caafimaadku.
Tirada dadka Nigeria ayaa lagu qiyaasaa 200 oo milyan oo qof, waxana ila haatan la xaqiijiyey in cudurkaasi uu ku dhacay 407 qof laakiin waxa jirta cabsi laga qabo in uu si dhakhso ah ugu fidi karo gobollada dalka ee dadku aadka ugu badan yihiin.
Ciidamada nabadgelyada Nigeria waxa u meel martay magac xumo arrax darro ah.
Mac-hadka Council on Foreign Relation ee dalka Maraykanka ayaa sheegay in sannadkii hore ugu yaaan 1476 qof ay dalkaa ku dileen ciidamadu.
Warbixin ay soo saartay ha’adda xuquual insaanka ee Nigeria, ayay ku sheegtay in mudadii lagu jiray bandooda ay xaqiijisay “sideed dhacdo oo dil sharcri darro ah lagu taas oo ka dhigaysa tirada dadka falalkaa ku dhintay 18”.
Wadarta guud ee cabashooyinka hay’addu sheegtay in looga soo gudbiyey 24 gobo oo ka tirsan 36 gobol ee dalkaasi ka koobanyahay oo ay ka mid yihiin lagos, Ogun iyo Abuka ayay ah 100.
Saddexdaa gobol ayaa labadii todobaad ee bandooda ahaa ee dalka oo dhan lagu soo rogay iyaga si gaar ah loogu sii kordhiyey mudada.
Meelo kale ayaa iyaguna xayiraado dheeraad ah soo rogay, waxaana la hawl geliyey boolisa iyo milatarigu si ay u dhaqan geliyaan xayiraaddaas.
Ciidamada nabadgelyada Nigeria ilaa haatan warbixintaa hay’adda xuquuqal insaanka dalkaas kama ay jawaabin.
Laakiin horraantii bishan, ayaa booliska Nigeria wuxuu muwaadiniinta ku dhiirri geliyey in ay soo dacweeyaan askarta ku xad gudubta xeerarka dalka waxaanu taliska boolisku sheegay in “xuquuqada dadka reer Nigeria aan haba yaraatee waxba loogu marmarsiiyoon karin in lagu tunto”.
Hay’adda xuquuqda aadanaha ee Amnesty International ayaa iyadna hore ugu eedaysay booliska gaarka ah ee ka hortaga falalka burcadda ee dalka Nayjeeriya si aad ah looga baqo, taasoo sabab u ah talaabooyinka arxan darrada ah ee ay u geystaan shacabka dalka Nayjeeriya.
Amnesty waxay sheegtay in falalkaasi ay ka ogaadeen dad iyagu horay loo xiray, kuwaas oo loo geystay dhibatooyin ay ka mid yihin jirdil, ceejin ,cunnada oo laga reebo iyo dilal kuwaas oo hay`addu sheegtay in ay fuliyaan boolis laaluush qaatayaal ah.
Warbixinta waxaa lagu sheegay in ciidamada Booliska ee la doonayay in ay ilaaliyaan dadka rayidka ay abureen xaalad cabsi iyo musuq-maasuq baahsan ah.
Waxaa sidoo kale warbixintaasi lagu sheegay in boolisku ay faraha la galeen xaalad arxan darro iyo xadgudubyo ka dhan ah xuquuqda aadanaha, iyadoo dadka dhibanayaasha lagu sii hayo xabsiga ilaa iyo inta ay ka qiranayaan dambiyada, ama ay ka bixinayaa lacago laalush ah.
Dadka la xiro ayaa la geeya goobo badan oo uu ka mid yahay xabsiga dhexe ee Magaalada Abuja oo ay Hay`addu ku tilmaamtay ‘kawaan dadka lagu qalo’ kaasoo ah xabsi aad u ciriiri badan oo ay ku jiraan 130 maxaabiis ah.
Saraakiisha booliska ee dalka Nayjeeiya ayaan ilaa imika wax jawaab ah ka bixinin eedeymaha loo soo jeediyay booliska.
