Qaraabada iyo asxaabta imaam la dilay 50 sano ka hor, xilli uu ka hortagayay cunsuriyadda South Afrika, waxay weli la murugsan yihiin geeridiisa, sida ay qortay weriyaha BBC, Penny Dale.
Laba arrin oo muhiim ah ayaa ka dhacay magaalada Cape Town ee Koonfur Afrika, 29kii bishii September 1969.
Mid waa aaska ballaaran ee illaa 40,000 oo qof ay qaadeen naxashka maydkii Imaam Cabdullaahi Haron, oo lagu duugay qubuuraha Muslimiinta ee Nowbray.
Sidoo kale, habeenkaas dhulgariir wayn ayaa ruxay dhulka magaalada.
Dad badan oo labada dhacdo u joogay waxay si aan caadi ahayn u aaminsanaayeen in xiriir uu ka dhexeeyay arrimahaas – Waxay sheegeen in dilka Imaamka oo 45 sano jirka uu ahaa mid xanuun badan oo laga argagaxo.
Imaam Haron wuxuu ku dhex dhintay saldhig boolis, 27-kii September, ka dib 123 maalmood oo keligii lagu xiray qol laguna hayay imtaxaan adag oo baaritaan ah oo la xiriiray sidii uu ugu lug lahaa halgankii ka dhanka ahaa cunsurayiddii midab kala sooca.
Maamulkaas wuxuu soo afjarmay 1994, ka dib markii Nelson Mandela uu noqday madaxweynihii ugu horreeyay ee madow ee Koonfur Afrika.
Imaam Haron wuxuu ahaa wadaadkii ugu horeeyay ee diimaha oo dhan ee ku dhintay xabsi ay lahaayeen maamulkii midab takoorka. Geeridiisa waxay sababtay in xitaa ragga Alle u adeegayay aysan ka badbaadeyn cadaadiskii sii kordhayay ee maamulkii aaminsanaa sarreynta Caddaanka.
Farshaxanistaha loogu magacdaray Imaamka
Geeridiisa waxaa ka dhashay caro caalami ah, wuxuuna noqday qofkii ugu horreeyay ee Muslim ah ee tacsi loogu qabtay kaniisadda caanka ah ee London ee St Paul’s Cathedral.
Ciidamaddii booliska ee uu u xirnaa waxay sheegeen inuu dhintay ka dib markii uu ka dhacay jaranjaro.
Waxay sheegeen in labada feer ee jabtay iyo 27 dhaawac oo ku yaallay jirka imaamka aysan iyagu shaqo ku lahayn, inkastoo caan ay ku ahaayeen in tacaddi iyo jirdil ay adeegsadaan.
Qoyska Imaamka waxay sheegeen in aysan aqbaleyn “beentaas”, waxayna dalbanayaan baaritaan cusub oo la xiriira geeridiisa oo lagu maamuuso 50 sano ka dib.
Lahaanshaha sawirkaTHE IMAM HARON FOUNDATIONImage captionTobannaan kun oo qof ayaa ka qeybgalay aaska Imaamka iyadoo ay jirtay cabsida ay qabeen dadkaa oo ah in la xiro.
Si loo taageero ololihiisa, waxaa la arkaa farshaxanistaha Haron Gunn-Salie – kaas oo loogu magacdaray Imaamka si loogu xasuusto, wuxuuna sameeyay farshaxanno kala duwan oo lagu xasuusanayo noloshiisa iyo geeridiisa.
Howshii ugu dambeeyay ee Gunn-Salie waxaa loogu magacdaray ‘Waxaan u Oynayaa Cadaalad’, waxaa laga taagay Qalcadda Rajada Wanaagsan ee Cape Town – Qubuuro gaar ah oo aan la calaamadeyn oo lagu aasay 118 qof, mid ka mid ah dadka uu sheegay in xabsiga ay ku dhinteen xilligii Midab Takoorka waxaa ka mid ah Imaam Haron.
Dhammaantood waxay xirnaayeen iyagoo aan cadaalad helin – booliskana waxay sheegeen in ay dhinteen ka dib markii jaranjaro ay ka soo dheceen ama ay musqusha ku kufeen ama iyagu ay isku deyeen in ay daaqad ka boodaan.
‘Dalabka cadaaladda’
Qofna looma dacweyn masuuliyadda dadkii ku geeriyooday xabsiyada dhexdooda, welina waxay tahay nabad xanuun badan oo ku taagan ehellada dadkaas.
Marka la dhammeeyo, ee lagu soo bandhigo Qalcadda, qubuuraha uu Gunn-Salie uu qoday waxaa ka soo bixi doono ereyga ah: Cadaalad?
“Waa farriin dadweyne oo macno ahaan weydiisanaya in wixii tagay dib loosoo qufo, warqadaha dib loosoo saaro, caddeynta la keeno, qoysaskana ay gaaraan gebagebada arrintan,” ayuu yiri Gunn-Salie.
Waxaa murugo ah, xaaskii uu ka dhintay Galiema Haron oo 93 sano jir ahayd in Axaddii ay geeriyootay. Waxay ku beegneyd 50 sano oo buuxda, xilligii ay ka qeybgashay aaskii seygeeda, iyadoo aan ku guuleysan in kiiskaas uu xirmo.
Xildhibaanka xisbiga talada haya ee ANC, Faiez Jacobs oo u tacsiyeeyay wuxuu yiri: “Waxay garoob ku noqotay wax u muuqday dil ula kac ahaa, keligeed ayaa korisay carruurteeda, markastana waxay niyadda ku haysay sidii uu ku dhintay seygeedii ay jecleyd.
“Haddii Maamulkii Midab Takoorka ay la ahayd in ay niyad jebin karaan, way qaldanaayeen. Way ku adkeysay go’aankeeda iyo mabaadii’deeda”.
Imaam Haron wuxuu ka mid ahaa imaamyadii dhallinyarada ahaa ee South Afrika – wuxuu jiray 32 sano markii sannadkii 1955 loo magacaabay inuu imaam ka noqdo masaajidka Stegmann ee Cape Town.
Wuxuu astaan u ahaa bulshadii Muslimiintaa ee midabada kala duwanaa ee Cape Town.
Wuxuu billaabay waxbarashada dadka waaweyn, doodo ay mowduuca laga hadlayo ay xulan jireen dhallinyarada, dumarkana waxaa lagu dhiiragelin jiray in ay ka qeybgalaan. Sidoo kale wuxuu carruurta u ogolaaday safka hore ee masaajidka, halkii ay gadaal ka fadhiisan lahaayeen iyo in salaadda ay tujiyaan.
Wuxuu casuumay dad aan Muslimiin ahayn – sida midowgii ganacsatada iyo siyaasiyiintii qunyar socodka ahaa – in ay yimaadaan ayna la hadlaan dhallinyarada una sheegaan wixii ka socday Koonfur Afrika.
“lama mid ahayn culimadii Muslimiinta oo hab dhaqanka ku adkaa,” ayuu yiri weriye ka tirsanaan jiray garabkii hubeysnaa ee ANC, oo ah Gunna-Salie aabihii.
“Wuxuu ahaa nin horusocod leh, ka horeeyay da’diisa,” ayuu hadalka ku sii daray Mr Salie, oo isagoo 13 jir ahaa ka qeybgalay aaska Imaamka, sida uu BBC u sheegay.
‘Taageero James Bond’
Fatiema Haron-Masoet – gabadha ugu yar seddaxda carruur ee Imaamka uu ka tagay – waxay ku dhoweyd lix sano markii aabeheed uu dhintay.
“Wuxuu ahaa nin dabacsan, wuxuu ahaa qof naxariis badan oo dadka jecel, martidana si dareen iyo shucuur leh kusoo dhoweeya,” ayey tiri.
Wiilka imaamka Muxammed Haron, oo hadda Botswana ka ah Bare sare oo arrimaha Fiqiga ah, wuxuu jiray 12 sano markii uu aabihii dhintay.
Wuxuu si weyn u xasuustaa in aabihii uu ahaa qof cibaado badan oo isbuucii laba goor sooma, tan iyo yaraantiisa – markastana wuxuu xiran jiray koofiyad madow.
“Taasi waxa ay ahayd astaanta lagu garto -wuxuu ahaa faqiih oo Islaamnimada ku dhashay.”
Wuxuu sidoo kale ahaa qof “furfuran” iyo “nin ay u muuqatay wax nolosha dhaafsiisan” – qof si quruxbadan u lebista, xarago badan iskuna kalsoonaa, ilko quruxbadanna lahaa. Wuxuu jeclaa ciyaaraha rugby-ga, kirikitka iyo shaneemada.
Imaamka waxaa guriga u yaalay shaashad weyn – Muxammed wuxuu xasuustaa in koox ka mid ah saaxiibbadiisa wadaaddada ahaa ay isugu tagi jireen guriga qoyskiisa, wuxuuna u shidi jiray aflaan “inta badan saqda dhexe ee habeennada Jimcaha iyo Sabtida”.
Imaamka wuxuu taageero weyn u ahaa filimka mala-awaalka ah ee jaajuuska James Bond. Waxaa suuragal ah in ishii burada ku taallay inuu ugu magacdaray gurigiisa oo loo garanayo Isha Dahabiga ah – ka dib soosaarihii musalsalka.
Isha Dahabiga waa guri laba dabaq ah oo leh balakoon weyn – xeyndaabka korana waxaa lagu dhisay astaamaha miyuusikada.
“Miyuusika gebi ahaanba ma ogola fikradaha adag ee cilumada,” ayuu yiri Muxammed.
“Balse aabihii wuxuu fiqi ahaan awooday in uu ka tallaabo qaar ka mid ah arrimaha loo arki karay in lama taabtaan ay yihiin.”
“Wuxuu haystay fikrado baaxad weyn halkii uu meel isku koobi lahaa,” ayuu yiri wiilkiisa Muxammed.
Muxuu ahaa Midab Takoorkii?
- 1948 waxaa billaabay dowlad ay hoggaaminayeen dadka aan madowga ahayn
- Dadka Madow waxaa loo arkay kuwo aan qiimo lahayn
- Doorashada guud looma ogoleyn in dadka madow ay codeeyaan
- Jinsiyadaha dadka waxay sumad u ahaayeen sida ay ugu kala duwanaayeen dhammaan heerarka nolosha
- Inta badan South Afrika, dadka madow looma ogoleyn in ay dhul lahaadaan
- Shaqooyiinka fiican oo dhan waxay u xirnayeen dadka caddaanka ahaa
- Waxaa taas meesha laga saaray 1994 ka dib doorashadii Nelson Mandela oo ahaa madaxweynihii ugu horreeyay ee madow ah
Ujeedadii Imaam Haron ee ahayd inuu sameysto isbeheysi ka kooban jinsiyadaha oo dhan iyo sidoo kale masiixiyiinta iyo bulshooyiinka kale, waxay ka dhigtay in uu halis gaar ah ku noqdo awooddii sii koreysay ee maamulkii naxariista darnaa ee ku shaqeynayay kala qeybin iyo xukun adag.
